| Sözcük | Yazılışı |
Anlamı |
Taş |
Yerleşik Okunuşa
göre Yazıdaki yeri |
| ad |
D |
ad | E-11 | 3;5,5 |
| adak | KD | ayak | ||
| adaklıg | GLKD | adaklı, ayaklı, | E-11 | 2;1 |
| adıklıg | GLKD | adaklıg imlâlı kelimenin bir başka
okunuşu… anlamı: ? |
E-11 | 2;1 |
| adrıl- | LRD | ayrılmak | ||
| adrıldım(a) | AMDLRD | ayrıldım | E-11 | (1;1,2) (3;1,2,4,5) |
| alınmaç | ÇmNL | alınmış nesne | ||
| alınmaçım | MÇmNL | almış olduğum, aldığım | E-11 | 1;2 |
| alpun | NUPL | alpun, altundan da değerli bir mâden? | E-11 | 4;2 |
| altı | ITL | altı (6) | E-1 | 1 |
| altmış | ŞMTL | altmış (60) | E-1 | 2 |
| altun | NUTL | altun | E-11 | 4;2 |
| ana | AN | ana? | ||
| anama | AMN | anamdan | E-11 | 3;5 |
| anta | Aj | orada, oraya | E-11 | 2;2 |
| ant | J | ant | ||
| antlıg | GLJ | antlı, ant içmiş | E-11 | 3;5 |
| antsız | ZisJ | antsız, ant içmemiş? | E-11 | 3;5 |
| at | T | bk.: ad | ||
| atım | MT | adım | E-1 | 1 |
| ay | Y | ay | ||
| aya | AY | aya | E-11 | 1;3 |
| ayıklıg | GLKD | adaklıg imlâlı kelimenin bir başka okunuşu…
anlamı: ? bk.: adıklıg |
E-11 | 2;1 |
| ayuklıg | GLKD | adaklıg imlâlı kelimenin bir başka okunuşu…
anlamı: bilinmeyen, mechûl… bk.: adıklıg |
E-11 | 2;1 |
| az- | Z | şaşırmak, yanılmak, yanmak, (hayıflanma?) | ||
| azdıma | AMDZ | şaşırdım, yanıldım, yandım
“Az ve azmak sözcükleri hakkında…” a) az= 1-çok olmayan, az 2-açık; “Költigin az yagızın binip…” (Bk.: Költigin, IŞ5 ve IŞ7), az yagız= açık yağız, “kara yağız’ın karşıtı olabilir mi?” b) azmak= 1-coşmak, heyecâna gelmek, şımarmak, taşmak, kabarmak, doğru yoldan çıkmak, şiddetlenmek, şehvetlenmek, fenâlaşmak, iltihaplanmak, kudurmak, temizlenemeyecek hâle gelmek (Şemseddin Sâmî) 2-azalmak, zayıflamak… “pek zayıflağanım içün (25 kilo azdım), operatsiya yapmay turalar.”, “pek zayıflañğanım içün doktorlar operatsiya etmege sakınalar. 25 kilo azdım,” (Şem’îzâde Eşref Ağan, Mektuplar) 3-ne yazık ki; “yalgız kızım Gülbarçın * azdım devran almadı kız bolub *” = “yalnız kızım Gülbarçın ne yazık ki (üzgünüm ki) kız olup devran süremedi” (Alpamış, 93/94) 4-yol şaşmak, yoldan çıkmak, yolunu şaşırmak, yolunu kaybetmek (Yunus) 5-şaşmak, yitmek; yol azınca= yol kaybolunca… (Atalar Sözü, Veled İzbulak, T.D.K. 1936) Bk.: Elegeşt, E-10; “güne aya az ermiş” (Az imiş = yazık imiş?) |
E-11 | (1;3) (2;2) (3;3) |
| bag | GB | birleşik, birleşmiş | E-1 | 1 |
| bar- | RB | varmak, gitmek | ||
| bardım(a) | AMDRB | vardım, gittim | E-11 | 4;1 |
| barım | MRB | varlık, var edici, yaratıcı? | ||
| barımıg | GMRB | varlığımı, var edicimi, yaradanımı? | E-11 | 2;1 |
| bars | ŞRB | bars, pars | ||
| barsıg | GŞRB | barsı | E-11 | 4;3 |
| beg | Gb | bey | E-1 | 1 |
| ben | nb | ben | E-1 | 1 |
| E-11 | 1;2 | |||
| beñgüg | güghb | sonsuz, sonsuzluk taşı | E-11 | 3;3 |
| beşyigirmi | imrgyşb | onbeş (15) | E-11 | (1;2) (4;1) |
| bodun | NDOB | bodun | ||
| bodunka | AKNDOB | boduna | E-1 | 1 |
| bodunuma | AMNDOB | bodunuma | E-1 | 2 |
| E-11 | 3;2 | |||
| böri | iröb | börü, kurt | E-11 | 4;3 |
| bunda, bunta | AjUB | burada | E-11 | (1;3) (3;1) |
| bükme- | emxb | doymamak | ||
| bükmedim(e) | emdmxb | doymadım | E-11 | (1;1) (2;1) (3;2,3) |
| el | lğ | el, il, ülke | ||
| elde | edlğ | elde, ilde, ülkede | E-11 | 4;2 |
| elime | Amlğ | elime, ilime | E-1 | 3;3 |
| elime | Emlğ | elime, ilime | E-11 | 2 |
| elimke | Ekmlğ | elimin, ilimin | E-1 | 1 |
| elçi | içlğ | elçi | ||
| elçisi | isiçlğ | elçisi | E-1 | 1 |
| Eltogan Tutuk | qTUT NGOTlğ | kişi adı | E-1 | 1 |
| er | r | er, erkek, erkeklik | E-11 | 4;1 |
| er- | r | imek, olmak | ||
| ertim | Mtr | idim | E-1 | 1,2 |
| erdem | mmdr | erdem, töre | ||
| erdemim | mmdr | erdemim, törem | E-11 | 4;1 |
| esiz | Zis | ne yazık | E-1 | 2 |
| esizime | Emzis | çok yazık (hayıflanma) | E-1 | 2 |
| E-11 | (1;3) (3;2) | |||
| eş | ş | eş, karı | ||
| eşime | emş | eşime, eşimden, karıma, karımdan | E-11 | 3;5 |
| içerki | çi | bir görev unvânı, iç yöneticisi, iç yolbaşçısı | E-11 | 1;2 |
| idgü | ügdI | iyi | E-11 | 3;5 |
| igrit- | tirgi | koşturmak, dağıtmak | ||
| igritib(e) | ebtirgi | koşturup, dağıtıp | E-11 | 4;2 |
| kadaş | ŞDK | kadaş, kanbağlı kimseler, akrabâlar | ||
| kadaşıma | AMŞDK | kadaşımdam, kandaşımdan | E-11 | 3;2 |
| kan | NK | kan, han | ||
| kanga | AGNK | kanına, hanına | E-11 | 4;1 |
| kanıma | AMNK | kanıma, hanıma | E-11 | 3;3 |
| kara | AGMARK | kara, (gece) | ||
| karamga | AGMARK | karama, (geceme) | E-11 | 2;2 |
| katıglan- | NLGTK | katlanmak, direnmek, acıya direnç göstermek | ||
| katıglangıl | LGNLGTK | katlan,diren, bu acıya direnç göster | E-11 | 1;1 |
| kazgan- | NGZK | kazanmak | ||
| kazgandım(a) | AMDNGZK | kazandım | E-11 | 4;2 |
| konçuy (1) | YUCOK | evdeş, kadın, karı | ||
| YCUK | bk.: konçuy (1) | |||
| konçuyuma (1) | AMYUCOK | evdeşime, evdeşimden, karıma, karımdan | E-1 | 2 |
| AMYCUK | bk.: konçuyuma (1) | E-11 | 1;3 | |
| kökmek | gkmxk | yabânî kuzey geyiği | ||
| kökmekig | gkmxk | yabân geyiğini | E-11 | 4;3 |
| küç | çük | güç | ||
| küçi | içük | güçü | E-11 | 4;2 |
| kümüş | şmük | gümüş | ||
| kümüşüg | gşmük | gümüşü | E-11 | 4;2 |
| kün | nük | 1) güneş, 2) boy, kavim, âile | ||
| küne | enük | güneşe | E-11 | 1;3 |
| künüme | emnük | boyuma, âileme | E-11 | 3;2 |
| oglan | NLGO | oğlan, oğul | ||
| oglanıma | AMNLGO | oğlanıma, oğlanımdan, oğluma, oğlumdan | E-1 | 2 |
| ogul | LGO | bk.: oglan | ||
| ogluma | AMLGO | bk.: oglanıma | E-11 | 1;1 |
| ölür- | rlö | öldürmek | ||
| ölürdüm(e) | emdrlö | öldürdüm | E-11 | 4;3 |
| ölürme- | emrlü | öldürmemek | ||
| ölürmedim(e) | emdmrlü | öldürmedim | E-11 | 4;3 |
| sekiz | Ziks | sekiz (8)
“Sekiz adaklı barım” hakkında… “Sekiz ayaklıg (ayıklıg) barım (var edici)?.. Birkaç sin taşında daha geçen bu tâbîrin, kendisine kurban sunulan kutsî bir kimsenin (belki de Tanrı’nın) veyâ kutsî bir yerin adı olabileceği aklımıza geliyor. Sekiz adaklı veyâ adıklı (aduklı?=bilinmeyen, tanınmayan) bu nesne sekiz kollu Buda’nın adı olamaz mı? bar(ı)m buyan= parama (param) buyan… param(skr)= mal, servet, varlık; buyan (skr)punya= sevap, iyi amel, kut, saadet, mut, sevap (U. S. – A. Câferoğlu) Tüketibarmak fiilinin karşılığı kurbân etmek olamaz mı? Adak acaba bugünkü anlamında adanan nesnelerin ortak adı olabilir mi? Konu ile ilgilenenlerin dikkat ve bilgilerine…“ |
E-11 | 2;1 |
| sub | BUS | su | ||
| subuma | AMBUS | suyumdan | E-11 | 3;1 |
| Tabgaç | ÇGBT | Çin | E-11 | 4;1 |
| Teñri | irht | Tanrı | E-1 | 1 |
| tik- | kit | dikmek | ||
| tiktim | amtkit | diktim | E-11 | 3;3 |
| Tör Apa | AP rüt | kişi adı | E-11 | 1;2 |
| tüketibar- | RBitküt | dökmek, tüketmek, kurban etmek, dağıtmak | ||
| tüketibardım | MDRBitküt | döktüm, tükettim, kurban ettim, dağıttım | E-11 | 2;1 |
| tüñür | rhüt | dünür | ||
| tüñürüme | amrhüt | dünürümden | E-11 | 3;4 |
| üç | çü | üç (3) | E-11 | 1;1 |
| üçün | nçü | için | E-11 | 4;1 |
| üçün(e) | ençü | bk.: üçün | E-11 | 2;1 |
| ürüñ | hrü | ak, (gündüz) | ||
| ürüñümge | egmhrü | akıma, (gündüzüme) | E-11 | 2;2 |
| yaş | ŞY | yaş, yaşanılmış yılların sayısı | ||
| yaşda | ADŞY | yaşında | E-11 | 1;2 |
| yaşım | MŞY | yaşım | E-1 | 2 |
| yaşımda | ADMŞY | yaşımda | E-11 | 4;1 |
| yata | ATY | bk: yıta | E-11 | 2;2 |
| yat | TY | yad, uzak el, ırak yer | ||
| yatda | ADTY | yad eldeki, ıraktaki, | E-11 | 3;4 |
| yer | ry | yer, bulunulan yer | ||
| yerime | emry | yerimden | E-11 | 3;1 |
| yeti | ity | yedi (7) | E-11 | 4;3 |
| yılkı | ıKLIY | yılkı, dört ayaklı hayvanların sürüsü | E-11 | 2;1 |
| yıta | ATIY | yazık | E-11 | (1;1) (3;1,1) |
Erk YURTSEVER