Sözcük

Yazılışı

Anlamı

Yerleşik okunuşa

göre yazıdaki yeri (*1)

ad

D

ad

3;5,5

adak

KD

ayak, adak?

adaklıg

GLKD

adaklı, ayaklı,

2;1

adıklıg

GLKD

adaklıg imlâlı
kelimenin bir başka okunuşu… anlamı: ?

2;1

adrıl–

LRD

Ayrılmak

adrıldım(a)

AMDLRD

ayrıldım

(1;1,2) (3;1,2,4,5)

alınmaç

ÇmNL

alınmış nesne

alınmaçım

MÇmNL

almış olduğum, aldığım

1;2

alpun

NUPL

alpun, altundan da değerli
bir mâden?

4;2

altun

NUTL

altun

4;2

ana

AN

ana?

anama

AMN

anamdan

3;5

anta

Aj

orada, oraya

2;2

ant

J

ant

antlıg

GLJ

antlı, ant içmiş

3;5

antsız

ZisJ

antsız, ant içmemiş?

3;5

ay

Y

ay

aya

AY

aya

1;3

ayıklıg

GLKD

adaklıg imlâlı
kelimenin bir başka okunuşu… anlamı: ? bk.: adıklıg

2;1

ayuklıg

GLKD

adaklıg imlâlı
kelimenin bir başka okunuşu… anlamı: bilinmeyen,

mechûl… bk.: adıklıg

2;1

az–

Z

şaşırmak, yanılmak, yanmak, (hayıflanma?)

azdıma

AMDZ

şaşırdım, yanıldım, yandım

“Az ve azmak
sözcükleri hakkında…”

a)
az=

1-çok olmayan, az

2-açık; “Költigin
az yagızın binip…” (Bk.:
Költigin, IŞ5 ve IŞ7), az yagız=
açık yağız, “kara yağız’ın karşıtı olabilir mi?”

b) azmak=

1-coşmak, heyecâna
gelmek, şımarmak, taşmak, kabarmak, doğru yoldan çıkmak, şiddetlenmek, şehvetlenmek, fenâlaşmak, iltihaplanmak, kudurmak,
temizlenemeyecek hâle gelmek (Şemseddin Sâmî)

2-azalmak, zayıflamak… “pek zayıflağanım içün (25 kilo
azdım), operatsiya yapmay
turalar.”, “pek zayıflañğanım içün
doktorlar operatsiya etmege
sakınalar. 25 kilo azdım,” (Şem’îzâde Eşref Ağan,
Mektuplar) 

3-ne yazık ki; “yalgız kızım Gülbarçın * azdım
devran almadı kız bolub *” = “yalnız kızım Gülbarçın ne yazık ki (üzgünüm ki) kız olup devran
süremedi” (Alpamış, 93/94)

4-yol şaşmak, yoldan çıkmak,
yolunu şaşırmak, yolunu kaybetmek (Yunus)

5-şaşmak, yitmek; yol azınca= yol
kaybolunca… (Atalar Sözü, Veled İzbulak, T.D.K. 1936)

Bk.:
Elegeşt, E-10; “güne aya az ermiş” (Az imiş = yazık
imiş?)

(1;3) (2;2) (3;3)

bar–

RB

varmak, gitmek

bardım(a)

AMDRB

vardım, gittim

4;1

barım

MRB

varlık, var edici, yaratıcı?

barımıg

GMRB

varlığımı, var edicimi, yaradanımı?

2;1

bars

ŞRB

bars, pars

barsıg

GŞRB

barsı

4;3

ben

nb

ben

1;2

beñgüg

gügHb

sonsuz, sonsuzluk taşı

3;3

beşyigirmi

imrgyşb

onbeş (15)

(1;2) (4;1)

bodun

NDUB

bodun

bodunuma

AMNDUB

bodunuma

3;2

böri

iröb

börü, kurt

4;3

bunda, bunta

AjUB

burada

(1;3) (3;1)

bükme–

emxb

doymamak

bükmedim(e)

emdmxb

doymadım

(1;1) (2;1) (3;2,3)

el

lĞ

el, il, ülke

elde

edlĞ

elde, ilde, ülkede

4;2

elime

AmlĞ

elime, ilime

3;3

er

r

er, erkek, erkeklik

4;1

erdem

mmdr

erdem, töre

erdemim

mmdr

erdemim, törem

4;1

esizime

emzis

çok yazık (hayıflanma)

(1;3) (3;2)

eş

ş

eş, karı

eşime

emş

eşimden, karımdan

3;5

içerki

çi

bir görev unvânı, iç yöneticisi, iç yolbaşçısı

1;2

idgü

ügdI

iyi

3;5

igrit–

tirgi

koşturmak, dağıtmak

igritib(e)

ebtirgi

koşturup, dağıtıp

4;2

kadaş

ŞDK

kadaş, kanbağlı kimseler, akrabâlar

kadaşıma

AMŞDK

kadaşımdam, kandaşımdan

3;2

kan

NK

kan, han

kanga

AGNK

kanına, hanına

4;1

kanıma

AMNK

kanıma, hanıma

3;3

kara

AGMARK

kara, (gece)

karamga

AGMARK

karama, (geceme)

2;2

katıglan–

NLGTK

katlanmak, direnmek, acıya direnç göstermek

katıglangıl

LGNLGTK

katlan,diren, bu acıya direnç göster

1;1

kazgan–

NGZK

kazanmak

kazgandım(a)

AMDNGZK

kazandım

4;2

konçuy

YCUK

evdeş, karı

konçuyuma

AMYCUK

evdeşimden, karımdan

1;3

kökmek

gkmxk

yabânî kuzey geyiği

kökmekig

gkmxk

yabân geyiğini

4;3

küç

çük

güç

küçi

içük

güçü

4;2

kümüş

şmük

gümüş

kümüşüg

gşmük

gümüşü

4;2

kün

nük

1) güneş, 2) boy,
kavim, âile

küne

enük

güneşe

1;3

künüme

emnük

boyuma, âileme

3;2

ogul

LGO

oğul

ogluma

AMLGO

oğlumdan

1;1

ölür–

rlö

öldürmek

ölürdüm(e)

emdrlö

öldürdüm

4;3

ölürme–

emrlü

öldürmemek

ölürmedim(e)

emdmrlü

öldürmedim

4;3

sekiz

Ziks

sekiz (8)

“Sekiz adaklı barım” hakkında…

“Sekiz
ayaklıg (ayıklıg) barım
(var edici)?.. Birkaç sin taşında daha geçen bu tâbîrin, kendisine kurban sunulan kutsî bir kimsenin
(belki de Tanrı’nın) veyâ kutsî bir yerin adı olabileceği aklımıza geliyor.
Sekiz adaklı veyâ adıklı (aduklı?=bilinmeyen, tanınmayan) bu nesne sekiz kollu
Buda’nın adı olamaz mı?

bar(ı)m buyan= parama (param) buyan… param(skr)= mal, servet, varlık;
buyan (skr)punya=

sevap, iyi
amel, kut, saadet, mut, sevap (U. S. – A. Câferoğlu)

Tüketibarmak fiilinin
karşılığı kurbân etmek olamaz mı? Adak acaba bugünkü
anlamında adanan nesnelerin ortak adı olabilir mi?

Konu ile
ilgilenenlerin dikkat ve bilgilerine…“

2;1

sub

BUS

su

subuma

AMBUS

suyumdan

3;1

Tabgaç

ÇGBT

Çin

4;1

tik–

kit

dikmek

tiktim

amtkit

diktim

3;3

Tör Apa

AP rüt

kişi adı

1;2

tüketibar–

RBitküt

dökmek, tüketmek, kurban etmek, dağıtmak

tüketibardım

MDRBitküt

döktüm, tükettim, kurban ettim, dağıttım

2;1

tüñür

rHüt

dünür

tüñürüme

amrHüt

dünürümden

3;4

üç

çü

üç (3)

1;1

üçün

nçü

için

4;1

üçün(e)

ençü

bk.:
üçün

2;1

ürüñ

Hrü

ak, (gündüz)

ürüñümge

egmHrü

akıma, (gündüzüme)

2;2

yaş

ŞY

yaş, yaşanılmış yılların sayısı

yaşda

ADŞY

yaşında

1;2

yaşımda

ADMŞY

yaşımda

4;1

yata

ATY

Bk: yıta

2;2

yat

TY

yad, uzak el, ırak yer

yatda

ADTY

yad eldeki, ıraktaki,

3;4

yer

ry

yer, bulunulan yer

yerime

emry

yerimden

3;1

yeti

ity

yedi (7)

4;3

yılkı

ıKLIY

yılkı, dört ayaklı hayvanların sürüsü

2;1

yıta

ATIY

yazık

(1;1) (3;1,1)